Ik weet niet precies wat ik verwachtte van het recept voor gezonde zwarte bonen brownies, maar nadat ik ze drie (!) uur had laten koken, was niet alleen mijn pond bonen maar ook mijn pan zwart verkoold…
De krachten van biologisch voedsel, en de andere voordelen van een leven zonder bewerkt voedsel, zullen moeten wachten. Voor nu, in ieder geval.
‘Sad Beige Parenting’
Verantwoord eten bereiden is een gedoe – aan trends onderhevig bovendien. Het is net zoals met opvoeden. Tegenwoordig zijn de must-have’s voor milieubewuste, verantwoorde ouders meubels en kinderkleding in natuurlijke, beige tinten. Minimalistisch speelgoed van natuurlijke materialen is ook populair.
Een minimalistisch en neutraal ingericht huis staat niet alleen leuk op je insta-stories, de eenvoud en harmonie is goed voor de ontwikkeling van je kindje, zo lijkt één van de impliciete boodschappen. Satirische commentaren op social media spreken inmiddels van ‘sad beige parenting’, als het om de kleurentrend gaat en de impliciete normen die daaraan ten grondslag liggen [1].
Toch zijn ‘mommy influencers’ niet de enigen die verlangen naar een eenvoudig, gezond en gelukkig leven en de voordelen ervan promoten…
Harmonie tussen lichaam en geest; balans in al haar eenvoud; eenvoudsverlangen is universeler en in relatie tot gezondheid een belangrijke kaart waarop gewed wordt.
Eenvoud en Balans
Journalist Roderick Nieuwenhuis onderzocht in Een Simpel Leven (2022) ons eenvoudsverlangen en waar het vandaan komt. Eenvoud wordt vaak ingezet voor de belofte van een beter en gelukkig leven, zo constateert hij. Soms komt het in de vorm van een romantisch verlangen, een verlangen naar authenticiteit en individualiteit. Soms wordt eenvoudsverlangen gevoed door systeemkritiek, kritiek op de moderniteit of op het gebrek aan solidariteit tussen mensen onderling. Dit soort kritieken voeden ons verlangen naar eenvoud, naar een leven ‘terug’ naar de natuur.
Tegenwoordig uit dit verlangen zich vooral in de populariteit van minimalisme, tiny houses en ons verlangen tot ontspullen, een kunst die volgens Nieuwenhuis overigens vooral de rijkeren onder ons zich kunnen veroorloven. Ook Henry David Thoreau, die in zijn boek Walden (1854) verslag doet van zijn pogingen om simpel te leven in een klein houten hutje in een bos, ging regelmatig op de thee in zijn familielandgoed, aldus Nieuwenhuis.
Een Waldencomplex?
Zo men al van een Waldencomplex [2] kan spreken in ons denken over gezondheid, komt dat omdat wij ouderdomsziekten – en de onvermijdelijke dood die daar op volgt – als verraad ervaren. Zo stelt althans de Amerikaanse schrijfster Barbara Ehrenreich. Met vileine pen beschrijft zij de diversiteit in alternatieve wegen naar gezondheid en een lang leven in de westerse samenleving (Oud genoeg om dood te gaan, 2018).
Als onsterfelijkheid op de agenda staat, of ten minste het verlangen daarnaar, zijn er oneindig veel alternatieve wegen naar gezondheid die allemaal schijnbaar met elkaar samengaan, die even eerbiedwaardig zijn en, er voor iedereen zijn (met geld). Eén van die wegen kwam eind vorige eeuw in de vorm van het boeddhisme, of de seculiere vertaling daarvan, ‘mindfulness’.
#Mindfulness
Mindfulness werd volgens Ehrenreich een statussymbool, waar nergens anders opzichtelijker mee gepronkt werd dan in Sillicon Valley, waar Steve Jobs zich tot het boeddhisme had bekeerd. De hoop, of het doel – de gekoesterde vooronderstelling – is dat lichaam en geest door samenwerking als een perfecte, zichzelf regulerende machine functioneert.
De zelfhulpboeken, apps en producten die mindfulness promoten passen in een ratjetoe aan praktijken en interventies die onder de noemer wellness worden aangeboden. Maar, zo stelt Ehrenreich althans, er geen verbindende theorie of culturele bron die deze alternatieve wegen schraagt. ‘Maar als je er genoeg reclameteksten over leest, ontdek je een gezamenlijk thema, waar de sleutelwoorden ‘harmonie’, ‘eenheid’ en ‘evenwicht’ bij vallen. Als hier al sprake is van een filosofie, dan moet dat het holisme zijn, de bron van het bekende bijvoeglijke naamwoord ‘holistisch’. Alles – geest, lichaam, ziel, voeding en houding – is met elkaar verbonden en dient met elkaar in evenwicht te worden gebracht voor maximale effectiviteit, of je nu uit bent op ‘power’ en ‘persoonlijke vernieuwing’ of gewoon een paar pondjes wilt afvallen’ (p. 118).[3]
Het noodlot, chaos en verval door ouderdom zijn moeilijk te accepteren gebeurtenissen, en toch hebben we ermee te dealen, zo lijkt zij te willen zeggen.
Maar wat als het dan toch mis gaat?
Het feit dat Steve Jobs ondanks zijn streng, veganistisch dieet en bewuste levensstijl overleed aan kanker was voor verdedigers van het veganisme reden op zoek te gaan naar een verklaring of oorzaak van zijn ziekte. ‘Misschien werkt de menselijke geest nu eenmaal zo, maar wanneer iemand ziek wordt of overlijdt, zoeken we daar een verklaring voor, liefst een waarin een bewuste macht een rol speelt – een godheid of een spook, een misdadiger of afgunstige kennis, of zelfs het slachtoffer zelf. We lezen geen detectives om erachter te komen dat het universum geen betekenis heeft, maar om de geruststelling dat het achteraf allemaal klopt’ aldus Ehrenreich (2018, P. 102). Ehrenreich pleit voor nederigheid, want wij zijn niet de enigen die ons lot of ‘wat dan ook’ bepalen.
De verwachting beloond te worden voor je inspanningen.
Een paar waarschuwingen
Het totale oeuvre van de Amerikaanse schrijfster, die op 81-jarige leeftijd overleed, bestaat vooral uit boeken over de sociale ongelijkheid en armoede in Amerika en de keerzijde van de Amerikaanse droom. Het is een kritiek op de geïndividualiseerde prestatiemaatschappij en de ‘zotheid’ waarmee rijke mensen werken aan hun gezondheid in de hoop daarmee beloond te worden met het eeuwige leven[4]. Het is ook een kritiek, of ten minste een waarschuwing voor diegenen die een te romantisch beeld hebben van een eenvoudig en gezond leven, waarin lichaam en geest ‘in balans’ zijn:
Wanneer een organisme sterft, dat wil zeggen, nadat hartslag en ademhaling zijn opgehouden, sterven niet alle lichaamscellen tegelijkertijd, al zullen de meeste na enkele minuten of uren beginnen te vervallen. (..) Daar gaan al die uren en jaren die je aan fitness hebt besteed. De spieren die je zo zorgvuldig hebt gekweekt en gemodelleerd, verstijven zodra er calcium vanuit het dode lichaam in lekt, die rigor mortis veroorzaakt; ze verslappen weer wanneer de ontbinding begint. Onze organen die we zo met supplementen en superfoods hebben gevoerd, leggen hun taken neer. Het brein, dat we met mindfulnessoefeningen hebben getemd, gaat al enkele minuten nadat het hart is gestopt met kloppen, stuk” (Ehrenreich, 2018, 182-183).
De eerste waarschuwing is de illusie van zekerheid; in het lichaam kunnen cellen zich schijnbaar zonder reden plotseling keren tegen bijvoorbeeld het eigen immuunsysteem, en zo’n ‘zwarte zwaan-gebeurtenis’ vindt af en toe plaats. De tweede waarschuwing is er één of het vlak van schuld en verantwoordelijkheid; als je toch ziek wordt, heb je het blijkbaar niet goed gedaan (‘to add insult to injury’). De derde waarschuwing is de illusie van onafhankelijkheid van het systeem, of zoals Nieuwenhuis in zijn boek Een Simpel Leven ook al constateerde; vrijwel alle mensen die er voor kiezen minimalistisch te leven beschikken over hulpbronnen in de vorm van geld op de bank of familie die bij kan springen in geval van nood.
Zelfs met een gezond dieet, dagelijkse yoga en frisse buitenlucht is het soms noodzakelijk een spoedoperatie te ondergaan (bijvoorbeeld in het geval van een open botbreuk na een onfortuinlijke val – om maar eens wat te noemen). Zolang alles goed gaat kunnen we onszelf voorstaan op de onafhankelijkheid die onze gezonde levensstijl ons oplevert en ons distantiëren van de misère die de ander overkomt.
Modern conservatief
De laatste waarschuwing is tweeledig van aard want naast de hyper-geïndividualiseerde werken aan jezelf-mentaliteit gepromoot door de wellness-industrie worden jonge ouders ook volop beïnvloed door familievloggers en mommy influencers die naar Amerikaans voorbeeld eenvoudige, deugdzame en klassieke familiewaarden herintroduceren – wat de facto impliceert dat de vrouw thuisblijft en voor het gezin zorgt.
Ook Nieuwenhuis merkt op dat gezinnen die terugkeerden naar het platteland om zelfvoorzienend te leven al snel vervielen in klassieke rolpatronen. Het ploegen van het land en het bouwen van een hut bleek nou eenmaal zwaar, fysiek werk. Verse bonen koken en verwerken is een tijdrovende klus, laat staan het zaden en oogsten ervan – iets wat ook Henry David Thoreau aan den lijve ondervond toen hij naast zijn kleine houten hutje in het bos een bonenveldje aan het bewerken was…
In de stemming om meer te lezen?
Roderick Nieuwenhuis (2022). Een Simpel Leven. Waarom ons verlangen naar eenvoud complexer is dan we denken. Ambo|Anthos.
Of: Kyle Chayka (2020). The Longing for Less. Living with Minimalism. Bloomsbury Publishing.
Barbara Ehrenreich (2018). Oud genoeg om dood te gaan (vert.). (Origineel in het Engels: Natural Causes). Atlas Contact.
Barbara Ehrenreich (2010). Bright-sided. How Positive Thinking is Undermining America. Picador.
Of de klassieker: Henry David Thoreau. (1854). Walden; or, Life in the Woods. Ticknor and Fields: Boston.
Of luister: BBC4’s podcast ‘The New Gurus’. https://www.bbc.co.uk/programmes/m001g9sq/episodes/player.
